Archeologisch onderzoek in het Tolbrugkwartier (6)
datering: 1996
Onderzoek
Archeologisch onderzoek in het Tolbrugkwartier (6)
door Eddie Nijhof en Dingenus van de Vrie|
In de voorafgaande nummers van het tijdschrift is verslag gedaan van het archeologisch onderzoek op de locatie waar de zogenoemde Arena zal verrijzen íafb. 1). Deze fase van onderzoek is in november 1995 afgesloten. De tweede fase (onderzoek ter plaatse van de toekomstige 'Stoa') begint in september 1996. Tussentijds is bij het uitgraven van de bouwput van de Arena nog een aantal archeologische waarnemingen verricht.  (01).org.jpg "body=[]")
Afb. 1
Plattegrond met aangetroffen muurwerk (de oudste kadastrale minuut) Hierbij zijn nog enkele zeer interessante zaken gedocumenteerd die tijdens het uitgebreide onderzoek in 1995 niet konden worden vastgelegd. Het betreft een zware muur op het meest westelijk gedeelte van het terrein en een aantal beerputten ter plaatse van de huidige Tolbrugstraat (afb. 1, a en b). Op het terrein van de toekomstige Arena werd een keermuur van de Binnendieze (afb 1, a) aangetroffen die dezelfde oriëntatie had als de Die- | 97 |
zemuur die aangetroffen werd bij het onderzoek in 1995 (zie 's-Hertogenbosch 1995-4). De muur (1.10 m. breed) vertoonde aan de westzijde meerdere versnijdingen, maar liep aan de oostzijde verticaal naar beneden. (02).org.jpg "body=[]") Foto: BAD
Afb. 2
Beerputten Hieruit kan geconcludeerd worden dat de oostzijde van de muur als keermuur dienst deed. Bovendien werd aan deze zijde tegen de muur een zeer humeuze vulling aangetroffen die kenmerkend is voor een waterloop. De muur dateert vermoedelijk uit de late 15de of vroege 16de eeuw en functioneerde niet alleen als keermuur maar vormde waarschijnlijk tevens de zuidelijke begrenzing van het terrein van het Geertruiklooster. De muur maakte aan de noordzijde een hoek in westelijke richting en eindigde na enkele meters. Waarschijnlijk werd het vervolg gevormd door een aarden talud. Het terrein aan de overzijde van de waterloop lag ingeklemd tussen deze Diezetak en die welke in de opgraving is aangetroffen. Opvallend is dat dit terrein aan weerszijden een talud langs het water had en geen keermuur. Bij de opgraving is gebleken dat het terrein nooit bebouwd is geweest. De beide waterlopen zijn op de kadastrale minuutkaart van 1823 nog als perceelsscheiding herkenbaar (afb 1, onderbroken lijnen).  (03).jpg "body=[]") Foto: P. Reede
Afb. 3. Foto ketting met tinnen hanger, eerste helft 16de eeuw.
Uit deze oude kaart blijkt verder duidelijk dat de perceelsindeling langs de Tolbrugstraat, en ook de ligging van de Tolbrugstraat zelf, vroeger heel anders was. Deze situatie werd gewijzigd bij de nieuwbouw in de jaren '60.In het tracé van de huidige Tolbrugstraat werd ter hoogte van het Groot Ziekengasthuis een zestal beerputten aangetroffen (afb. 1, b en 2). De vier ronde beerputten behoorden bij huizen aan de oorspronkelijke Tolbrugstraat en lagen op de achtererven van de percelen. De oudste beerputten zijn aangelegd in de eerste helft van de 15de eeuw. Enkele van de beerputten zijn in gebruik gebleven tot in de 18de eeuw. De twee noordelijke beerputten, een rechthoekige en een tegen de wand van de bouwput teruggevonden ronde beerput bevonden zich op het terrein van het St. Elisabeth Bloemkampklooster. De rechthoekige put heeft zeker tot het klooster behoord, de ronde put is waarschijnlijk van later tijd. Op de kadastrale minuut uit 1823 is de plattegrond van de Tolbrugkazerne herkenbaar die in 1744 op de plaats van het klooster werd gebouwd. Een bijzondere vondst uit één van de zuidelijke beerputten is een zeer fraai gegraveerde hertshoornen kruithoorn met de voorstelling van een liefdespaar aan de ene zijde en een bloem aan de andere zijde. Uit de put van het kloos- | 98 |
|
ter kwam onder andere een fragment van een kralenketting met een zeer fraaie tinnen sierspeld (afb. 3), mogelijk betreft het hier een rozenkrans. Vanaf september start de tweede fase van de herinrichting van het Tolbrugkwartier. Dan zal de 'Stoa' gebouwd worden aan het einde van de Marktstraat. Dit gebouw sluit aan op de Arena. Dit betekent dat er in september begonnen wordt met archeologisch onderzoek op het Burgemeester Loeffplein, ter hoogte van de parkeergarage. Daar zal vooral onderzoek gedaan worden naar de oudste stadsmuur en de relatie tussen de oude Tolbrugstraat en deze eerste stadsmuur. | 99 |
's-Hertogenbosch 3 (1996) 97-99
Artikelen
| 1996 |
Eddie NijhofArcheologisch onderzoek in het Tolbrugkwartier (6)
's-Hertogenbosch 3 (1996) 97-99
|
|
Bossche Encyclopedie |